De naamwet vroeger

Tot het begin van de vorige eeuw bestonden in ons land geen wetten op het gebied van voornamen. Dat veranderde in de tijd van de Franse overheersing. In die tijd werd namelijk de burgerlijke stand ingevoerd en werd de Franse naamwet voor ons land van toepassing. Deze wet bleef tot 1970 van kracht, sindsdien geldt de wet zoals beschreven op de pagina De naamwet. Wat betreft de voornamen hield de Franse wet in dat alleen namen geaccepteerd mochten worden die voorkomen op de verschillende (heiligen)kalenders en namen van personen bekend uit de oude geschiedenis. In 1815 werd de wet versoepeld met de bepaling dat ook "...zoodanige voornamen welke aan overoude tijden aldaar in de onderscheiden provincieën en landschappen, of bij sommige geslachten gebruikelijk, en algemeen als voornamen erkend zijn geweest..." toegestaan zijn. Onder die voornamen vallen vooral bijbelse en Germaanse namen 'zonder heilige', bij de laatste zijn in het bijzonder de Friese namen te noemen (zie ook Geschiedenis van de Nederlandse naamgeving).

Bij het interpreteren van de wettelijke beperking gingen ambtenaren soms benepen te werk. Zo werd in 1964 in Harlingen de naam Joey aanvankelijk geweigerd; Joei mocht wel, want die naam kwam wel voor op de lijst van de ambtenaar van de burgerlijke stand. Pas nadat de vader bewezen had dat Joey een bestaande voornaam is, kreeg hij zijn gelijk. Van arrogantie getuigt het weigeren van Ego met de opmerking dat Ego 'ik' betekent en een naam geen betekenis mag hebben (circa 1935). "Ook toen men er op wees, dat de naam Ego reeds lang in de registers voorkwam, was de ambtenaar niet te vermurwen", aldus de moeder.

Overigens kon men de wet omzeilen door naast de (toegestane) officiële naam een (geweigerde) roepnaam te gebruiken. Het was in Nederland gebruikelijk dat de roepnaam een andere naam was dan de officiële naam, meestal een afleiding ervan (zie Roepnamen en officiële namen vroeger). Een wat extreem voorbeeld is Sidorova; deze familienaam van de Russische schaatskampioene Tatjana Sidorova werd in 1968 niet als voornaam geaccepteerd. De ouders losten het op door het kind met de namen Sido Rolandus Valentin in te schrijven (het ging dus om een zoon) en als roepnaam Sidorova te gebruiken. Deze strategie zal ongetwijfeld ook bij buitenlandse en andere nog niet in gebruik zijnde namen zijn toegepast.

Meer over de geschiedenis van de naamwet vindt u in R.A. Ebeling, 'Voor- en familienamen in Nederland. Geschiedenis, verspreiding, vorm en gebruik'. Groningen/'s Gravenhage 1993.
De naamwet